Rouw en verlies op de werkvloer

Introductie – probleemstelling

Hoewel rouw geen ziekte is, heeft het verlies van een directe naaste impact op de arbeidsparticipatie. Praten over rouw en verlies en de impact die het teweeg brengt op ons functioneren blijft een aandachtspunt in Vlaanderen. De focus ligt in de werkcontexten veelal op efficiëntie en effectiviteit. Een goede ondersteuning op de werkvloer kan ervoor zorgen dat werk de veerkracht van rouwende werknemers verhoogt wat ziekteverzuim kan voorkomen.

Onderzoeksvraag

De onderzoeksvragen in dit éénjarig explorerend PWO-onderzoek zijn; ‘Wat hebben werkgevers, leidinggevenden en HR-diensten nodig om rouwende werknemers te ondersteunen in functie van duurzame tewerkstelling?’ ‘Hoe kan zorg voor rouwende werknemers deel uitmaken van een gedragen organisatiebeleid?’ 

Materialen en methoden

Het theoretisch luik binnen de onderzoeksmethoden van dit kwalitatief onderzoek bestond uit een literatuurstudie. Het empirische luik omvatte 4 focusgroepen (3 focusgroepen met in totaal 15 professionals + 1 focusgroep met 21 ervaringsdeskundigen) en 22 diepteinterviews met zowel 14 professionals e 8 ervaringsdeskundigen. De respondenten waren werkzaam in representatieve bedrijven. Aanvullend beantwoorden alle 29 deelnemende professionals en 8 geïnterviewde ervaringsdeskundigen een gestructureerde vragenlijst met gesloten vragen voor over wensen en noden ter bevordering of optimalisering van rouwbeleid/ondersteuning van rouwende werknemers in hun werkcontext.

Resultaten

De belangrijkste vaststellingen uit dit onderzoek hebben betrekking op verschillende aspecten.

(1) Er is weinig notie bij professionals/organisaties/bedrijven van de hedendaagse integratieve wetenschappelijke visie op rouw. Quasi alle professionals beschouwen rouw wel als een persoonlijke uniek gegeven. Dit geldt vaak als argument voor een flexibele individugerichte aanpak. Alle professionals beseffen dat ‘rouw nooit stopt’ doch vertaalt dit zich niet in een blijvende aandacht/alertheid ten aanzien van een rouwende werknemer. Sommige professionals benaderen rouw spijtig genoeg nog steeds als een privé-aangelegenheid wat een achterhaalde visie is waardoor rouwende werknemers, eens terug aan de slag, zich niet of onvoldoende gezien of erkend voelen als nabestaande en de impact ervan op hun arbeidsparticipatie.

(2) Het spanningsveld tussen belangen van het bedrijf en de persoonlijke belangen van een rouwende werknemer is herkenbaar voor beide actoren en vaak een obstakel in plaats van een uitnodiging tot integraal verliesmanagement. Desondanks zijn er weinig bedrijven/organisaties met een uitgewerkt rouwbeleid, draaiboek of rouwprotocol. Zeker niet voor wat betreft een procesmatige opvolging in functie van duurzame tewerkstelling.

(3) Leidinggevenden steken veel energie in present en nabij zijn op momenten van melding overlijden, uitvaart en interactie met het werk tijdens de wettelijke verletdagen en/of ziekteverlof tgv een overlijden. Spijtig genoeg wordt bij werkhervatting veel te weinig aandacht besteed aan ondersteuning van de rouwende werknemer. Tijdelijk andere taken of aangepast werk voorzien voor de rouwende werknemer gebeurt zelden of nooit. Het voeren van een basis-ondersteuningsgesprek met iedere rouwende werknemer die terug aan de slag gaat over de impact van het overlijden en concrete noden, wensen, verwachtingen, verlangens tav het werk, taakuitvoering, de collega’s, … in kader van duurzame tewerkstelling is niet echt ingeburgerd

(4) De leidinggevende is de belangrijkste actor waar iedereen op betrouwt of naar kijkt in functie van ondersteuning van de rouwende werknemer doch deze is daar niet in opgeleid terwijl die wel nood heeft aan ondersteuning.

(5) Nabij zijn, erkenning geven aan de impact van rouw enerzijds en zich daarnaast evenzeer erkend weten als volwaardige professional is een belangrijke verwachting bij rouwende werknemers tav hun leidinggevende/HR-medewerker, werkgever,… Goede praktijken die rouwende werknemers inbrengen zijn hoofdzakelijk het resultaat van een betrokken en empathische leidinggevende/professional ipv een duidelijk en gedragen rouwbeleid binnen de werkcontext.

(6) Professionals hopen op en sterk en duidelijk organisatiebeleid waarin rouw een duidelijke plaats inneemt en mandaat hieromtrent helder is. In functie van kwaliteitsvolle rouwondersteuning in de werkcontext is er bij alle professionals nood aan vorming/bijscholing met concrete tips & tricks in functie van verbindende communicatie met rouwende werknemers alsook basisinfo over rouw als belangrijkste inhouden.

(7) Ervaringsdeskundigen verwachten in eerste instantie de implementatie van effectieve heropstartgesprekken en opvolggesprekken. Zij vinden dat bijscholing aan de professionals hiervoor nodig is. De onderzoeksdata resulteren in een promotiefilmpje en een vormingsaanbod (beschikbaar vanaf november 2020) voor professionals in bedrijven/organisaties mbt het thema ‘rouwende werknemers ondersteunen op het werk’.

Discussie

Dit onderzoek maakt duidelijk dat veel bedrijven investeren in de eerste week na een overlijden en dat als voldoende attentie ten aanzien van een rouwende werknemer beschouwen. Terwijl deze vooral erkenning willen voor de impact van het overlijden op hun arbeidsparticipatie én toch graag willen blijven functioneren als volwaardige werknemer. Professionals en ervaringsdeskundigen geven aan dat er nood is aan vorming ter ondersteuning van hun rol. Vorming zal tevens bewustwording creëren over het belang van een effectieve implementatie van een rouwbeleid zodat dit resulteert in duurzame tewerkstelling én in een goede bedrijfscultuur met zorg en betrokkenheid op elkaar in functie van arbeidsparticipatie.