Mediawijze leerlingen?
De leefwereld van kinderen en jongeren in Vlaanderen wordt hoe langer hoe meer beïnvloed door het digitale. Communiceren, informatie opzoeken en verwerken, zich amuseren … gebeurt voor een groot deel online.
Bijna dagelijks worden we via de pers en nieuwssites geconfronteerd met de gevaren van mediagebruik (fake news, internetfraude, sexting, phishing, online pesten …) en worden we misleid bij het zoeken naar informatie (clickbaits, framing, complottheorieën ...) en de gevolgen hiervan. Daarom is het noodzakelijk om al in de lagere school te werken rond een mediawijs gebruik van sociale media (Van Hoecke, 2017). Toch wordt sociale media in de lagere school amper gebruikt voor lesdoeleinden (Heymans & Godaert, 2019), waardoor leerlingen ook geen ervaring opdoen in een veilige educatieve context.
Het begrip ‘Mediawijsheid’
Er is een veelheid aan begrippen die nauw met elkaar verwant zijn of elkaar (deels) overlappen: digitale geletterdheid, mediawijsheid, mediavaardigheid, digitale vaardigheden, online geletterdheid … Het Instituut voor Media Studies (IMS) gaf in het rapport ‘Naar een mediawijs Vlaanderen’ pleiten voor een herijking van de definitie van ‘mediawijsheid’, ingebed in de Europese en internationale context. (Institute for Media Studies 2021)
Ook de onderwijskoepels gebruiken verschillende begrippen. Om verwarring te vermijden kiezen we in dit onderzoek niet voor een bepaald model en de bijhorende begrippen, maar gebruiken steeds omschrijvingen.
We beperken ons in dit onderzoek tot het bewust, veilig, verantwoord en kritisch omgaan met digitale media waaronder ook digitale informatievaardigheden. Media bedienen (knoppenkennis), organiseren en media produceren behoren niet tot de scoop van dit onderzoek.
Bewust en kritisch omgaan met digitale media in de eindtermen en leerplandoelen?
In een verkennend onderzoek (2021-2022) gingen we na hoe er gewerkt wordt aan het kritisch omgaan met digitale media en digitale informatievaardigheden in het lager en het secundair onderwijs bij leerlingen van 8 tot 14 jaar en welke ondersteunings- en professionaliseringsnoden leerkrachten hierbij ervaren.
We gingen na hoe deze aspecten van mediawijsheid zijn opgenomen in de eindtermen en leerplandoelen van de drie grootste netten (GO!, KOV en OVSG) voor zowel het lager onderwijs als de eerste graad van het secundair.
Voldoende aandacht hiervoor in educatief materiaal?
We bekeken het aanbod aan materiaal voor leerkrachten en leerlingen m.b.t. kritisch omgaan met digitale media en digitale informatievaardigheden namelijk: handleidingen en werkmateriaal van bestaande methodes, spelmateriaal, didactisch materiaal van organisaties of andere aanbieders.
Wat zeggen de leerkrachten?
Via een schriftelijke bevraging bij 94 leerkrachten lager onderwijs en 55 leerkrachten secundair onderwijs en diepte-interviews met ICT-leerkrachten of -coördinatoren kregen we zicht op de mate waarin er gewerkt wordt aan het kritisch omgaan met digitale media en digitale informatievaardigheden in de tweede en derde graad van het lager en de eerste graad van het secundair onderwijs. We brachten ook de noden van de leraren in kaart.
Naar een leerlijn en begeleidingstool
Uit de verschillende noden selecteerden wij een focus voor vervolgonderzoek (1/09/2022 - 31/08/2023). Om de leerkrachten te ondersteunen bij het doelgericht en systematisch werken aan het kritisch omgaan met digitale media willen we starten bij de basis en ontwikkelen we een leerlijn digitale informatievaardigheden en begeleidingsinstrument. Deze interactieve tool kan je hieronder raadplegen.
Bibliografie
Institute for Media Studies. (2021). Naar een mediawijs Vlaanderen. Leuven: Departement Cultuur, Jeugd & Media van de Vlaamse Overheid.
Heymans, P. J., & Godaert, E. (2019, 3 januari). Monitor voor ICT-integratie in het Vlaamse Onderwijs, eindrapport basisonderwijs. MICTIVO. https://www.mictivo.be/mictivo-2017/
Van Hoecke, L. (2017). (W)onderwijze media: kaders, praktijken en tools voor een mediawijs onderwijs. Politeia.
Onderzoeksrealisaties en -publicaties
Een samenvatting van alle belangrijkste resultaten van het verkennend onderzoek vind je in de infographic. Meer informatie kan je in het uitgebreide rapport lezen.
Onderzoeksrapport
Verkennend onderzoek naar de implementatie van het veilig, verantwoord, doelgericht en kritisch omgaan met digitale media in het onderwijs bij leerlingen van 8 tot 14 jaar.
Interactieve tool
Hoe zoek ik informatie op het internet? Een stappenplan voor lager onderwijs.
Wil je begeleiding bij mediawijsheid in jouw school?
Wij bieden je graag onze expertise aan.
Neem contact op met één van ons om een voorstel op maat te bespreken.
Maak kennis met het team
Samenwerken met ons?
Vraag onderzoek op maat aan
We helpen je graag met het formuleren van je onderzoeksvraag en -aanpak.
