First time voter? 5 tips om niet te verdrinken in de verkiezingsstorm.

#1 – Vertrek van thema’s die jij belangrijk vindt

Lig je niet wakker van de algemene economie, de impact van de vergrijzing op de sociale zekerheid of de zoveelste staatshervorming? Logisch! Het is allemaal behoorlijk complex en dat je je niet wilt uitspreken over thema’s waar je weinig voeling mee hebt is eigenlijk zeer verdienstelijk.

In de aanloop naar de verkiezingen zullen verschillende politieke stakeholders (politici, journalisten en andere opiniemakers) proberen om bepaalde maatschappelijke thema’s naar voor te schuiven. Dit heet agenda setting. Opiniemakers en journalisten doen dat omdat ze die thema’s maatschappelijk belangrijk vinden of om omdat ze denken dat deze thema’s leven bij de kiezers.

Politieke partijen daarentegen zullen kiezen voor thema’s waarmee zij vaak geassocieerd worden. Sommige partijen hebben een patent op bepaalde thema’s: Vlaams Belang over migratie, N-VA over confederalisme of Groen over klimaat. Dit wordt issue ownership genoemd. Het is wat Vooruit recent probeerde met de nieuwe abortuskwestie. Of dit geslaagd is mogen jullie zelf opmaken.

Voor partijen is het goed dat de verkiezingen over hun thema’s gaan, want dat zorgt ervoor dat ze meer in beeld komen en kiezers vaker aan hen zullen denken. Maar het is niet omdat een bepaalde partij een thema claimt, dat die daarvoor de beste aanpak hebben. Durf dus los te komen van de klassieke associaties en kijk ook eens naar de rest. Het lijkt erop dat justitie een levendig thema zal worden, met de actuele vonnissen van Reuzegom en Acid in gedachten. Partijen zullen dit willen claimen, Sammy Mehdi is met CD&V alleszins goed op weg. Maar of CD&V ook de oplossing heeft die het best aansluit bij wat jij denkt, is een andere vraag. Moord en brand schreeuwen is niet hetzelfde als een goede oplossing aanbieden.

Laat je hierdoor dus niet in de maling nemen. Je kiest best zelf welke thema’s je belangrijk vindt. Bepaal zelf je agenda. Je kan hiervoor te rade gaan op de sites van meerdere partijen of je kan een stemtest doen. Deze testen komen in verschillende vormen en maten en kunnen soms ook wat overweldigend zijn. Het belangrijkste is niet dat je de uitslag van zo een stemtest volgt, maar dat het als startpunt kan dienen om te weten te komen welke thema’s je belangrijk vindt en hoe verschillende partijen daarover denken.

#2 – Baseer je niet alleen op partijcommunicatie

Ze kunnen het vaak goed uitleggen, die politici. Als toppolitici hun zegje doen op televisie, op sociale media of op papier, dan lijken de argumenten allemaal vanzelfsprekend. Het is dan verleidelijk om in het verhaal mee te gaan en overtuigd te worden. Maar een politicus zal altijd goede argumenten geven voor de eigen standpunten en goede tegenargumenten voor de standpunten van de concurrentie.

Je zal geen genuanceerde mening terugvinden in politieke communicatie. Hiervoor ga je best zelf eens op onderzoek. Kranten, opiniestukken en de visies van meerdere partijen vergelijken, in plaats van een beslissing te nemen op basis van een post of interview van één politicus.

Zeker als je al een sterke opinie hebt over een thema, dan zullen de argumenten van gelijkgezinde partijen altijd je gelijk bewijzen en dat op een zeer overtuigende manier. Alle wegen leiden dan naar Rome. Maar Rome hoeft niet altijd de eindbestemming te zijn. Baseer je niet op het relaas van één politieke partij, maar ga op zoek naar tegenspraak.

#3 -  Zoek uit wie er op de kieslijst staat

Ben je de partijen een beetje moe? Vrees je voor eenheidsworst of heb je het gevoel dat geen enkele partij bij jou past? Dan hoef je niet op een partij te stemmen. Je kan weliswaar niet op verschillende partijen stemmen met dezelfde stembrief, maar je hoeft je stem niet aan de volledige partij te geven.

Je kan kiezen om het vertrouwen aan de partij te geven door de lijststem bovenaan in te kleuren, maar je kan ook kiezen om je vertrouwen aan een persoon te geven. Bij de lijststem volg je de hiërarchie van de lijst. Je steunt de volgorde waarin die staan. Wil je een persoonlijke touch geven aan je stem, dan stem je best op een kandidaat in plaats van een partij.

Uiteraard worden de mogelijkheden veel breder, maar als je eerst de thema’s kiest die je belangrijk vindt en dan uitkomt bij een bepaalde partij, dan kan je ervoor kiezen om eens de mensen op te lijst er eens bij te nemen. De kieslijsten worden met mondjesmaat vrijgegeven en kan je opzoeken.  Bekijk de lijst eens en neem de moeite om wat mensen op te zoeken. Zo leer je meer over wie ze zijn, wat ze doen en waarover ze communiceren. Politici hebben vaak een bepaalde expertise of engagement en het is misschien wel fijn om te stemmen voor de politicus die zich specifiek engageert of specialiseert voor wat jij wel belangrijk vindt. En hoe meer persoonlijke stemmen zij halen in verkiezingen, hoe meer zij kunnen doorwegen in hun partij.

#4 - Vergaap je niet aan celebrity politicians

Politici verschuilen zich vandaag niet meer in de gangen van de Wetstraat om alleen buiten te komen in politieke duidingsprogramma’s of interviews. Ze quizzen, koken, lollen en zingen als witte konijnen. Politici maken deel uit van de entertainmentcultuur en verschijnen in programma’s als privépersonen om over andere zaken te praten dan over politiek. Dat heet celebrity politics.

Dat is leuk en zo leert de mens achter de politicus beter kennen, maar het heeft ook een politieke impact. Meer in beeld komen maakt een politicus populairder en bekender bij het publiek, waardoor ze ook meer stemmen kunnen oogsten. Het is gemakkelijk om te stemmen op iemand die je grapjes hebt zien maken in de Slimste Mens, het is moeilijk om te stemmen op een jonge, onbekende politieke kandidaat onderaan de lijst.

Meer dan een ideologische test, zijn verkiezingen ook een populariteitswedstrijd. De toppolitici zijn ook bekende Vlamingen geworden. Natuurlijk mag je op deze politici stemmen, maar wees je ervan bewust dat een politicus die op televisie verschijnt altijd aan politieke overtuiging aan het doen is, ook al gaat het niet over politiek.  Sterker zelfs, in entertainmentprogramma’s werkt de overtuiging zoveel beter, want je hersenen zijn aan het ontspannen en dus niet kritisch aan het verwerken.

#5 - Pak de politici op hun woorden

Verkiezingstijd is de periode van de boude uitspraken en de grote beloftes. Partijen komen om de beurt met de zotste ideeën en de meest spraakmakende boutades. Ze nemen geen blad voor de mond. Het zijn verkiezingen en in een land als België met zoveel zwevende kiezers (die dus niet trouw zijn aan een bepaalde partij) betekent dat dus free for all.

Om de aandacht van de kiezer te trekken en te houden, moeten partijen duidelijke en rechtlijnige voorstellen formuleren. Ze willen zich afzetten tegen de anderen partijen en dat kan alleen maar met unieke en vergaande beloftes. Dat is normaal. Vergeet niet dat politiek ook over jobs gaat. Als een partij veel zetels verliest in het parlement, dan verliezen niet alleen verschillende parlementsleden, maar ook medewerkers en onderzoekers hun job. Een partij is een bedrijf en het is menens.

Aan de andere kant, is de politieke structuur van België zodanig complex dat de kans dat deze plannen worden uitgevoerd en de beloftes worden nagekomen bijzonder klein is. Partijen komen niet alleen aan de macht, maar moeten onderhandelen. Daarbij wordt er water bij de wijn gedaan. Anders kan je niet samenwerken.

De woorden en uitspraken van politici zeggen dus meer over hun stijl en algemene visie dan over wat ze echt gaan doen. Want over wat ze gaan doen, hebben ze het niet alleen voor het zeggen. Je moet de uitspraken van politici dus met een korreltje of zelfs een kilootje zout nemen. Het is misleidend om inhoudelijk overtuigd op een partij te stemmen omwille van een straf voorstel, omdat ze je hiermee eigenlijk een rad voor de ogen draaien.   

Elk verkiezingsjaar zijn er partijen die met revolutionaire plannen afkomen om zich te profileren, maar die wel totaal onrealistisch zijn. Ze komen naar buiten met plannen waarvan ze eigenlijk zelf al op voorhand weten dat ze het nooit zullen kunnen uitvoeren. Maar intussen hebben ze wel extra zieltjes gewonnen. Politieke campagne gaat over communicatie, niet over beleid. Laat je dus niet verleiden door wilde plannen van politieke cowboys.

Wat moet je dan aanvangen met al dat verkiezingsgeweld? Wilde plannen zijn een afdruk van de politieke stijl van een partij. Aan de ene kant heb je politici die veel zwaaien met zotte ideeën en stoere uitspraken. Zij zullen wellicht niet de meest constructieve en realistische beleidsmakers zijn en vaak uit de boot vallen bij onderhandelingen. En politiek beleid voeren is anders dan debatteren en speechen. Aan de andere kant is de kans inderdaad groter dat politici met genuanceerde en realistische plannen iets van hun beloftes zullen waarmaken; al zal dat dan misschien niet heel revolutionair zijn.

Een stem uitbrengen is dus niet alleen een keuze voor inhoud of ideologie, maar ook voor een politieke stijl. Houd je van uitgesproken en bekvechtende politiek of heb je liever de kalme gesprekspolitiek. Het is zeker niet zo zwart-wit en er bestaan zeker allerlei mengvormen. Maar trap niet in de val om voor een revolutionaire en scherpe politicus te stemmen in het idee dat die constructief zaken zal veranderen in ons land of omgekeerd.

Pak politici op hun woorden. Letterlijk! Laat het een bewijs zijn van hoe zij aan politiek zullen doen en neem dat mee in je keuze.